Yaz aylarının pek çok hoş yanının yanında birtakım riskleri de olabiliyor. Örneğin güneş ışınlarına fazla maruz kalınması durumunda güneş çarpması yahut sıcak çarpması üzere risklerle karşılaşmak mümkün.
Genelde birbiriyle karıştırılan bu iki durum ortasındaki fark nedir? Güneşin zararlarından korunmak ve inançlı bir yaz geçirmek için ne üzere önlemler alınmalı? Güneş yahut sıcak çarpması durumunda ne yapılmalı?
İşte kimi tavsiyeler:
Güneş çarpması nedir?
Baş ve boyun bölgesine çok fazla güneş gelmesi, güneş çarpmasına yol açabilir. Beyin zarları ve beyin dokusu, çok ısınma nedeniyle tahriş olur. Bu, bir bakterinin neden olmadığı ve aseptik menenjit ismi verilen, beyin zarlarının iltihaplanması durumuna yol açabilir. Güneş çarpması tıpkı vakitte “başa izole sıcak çarpması” olarak da tanımlanır. Halk ortasında bu duruma “başa güneş geçmesi” de denir.
Güneş çarpmasının birinci belirtisi çoklukla baş ağrısıdır. Kişinin başı sıcak ve kırmızıdır, boynu ağrır, bitkinlik, bulantı ve kusma olabilir. Kişi çoklukla baş dönmesi de hisseder.
Dikkat çeken en kıymetli nokta ise güneş çarpması geçiren bir hastanın beden ısısı ekseriyetle yükselmez, bilakis serindir.
Güneş çarpması durumunda ne yapmalı?
Öncelikle güneş çarpması geçiren kişi derhal serin bir ortama alınmalı ve sırt üstü yatırılmalıdır. Baş ve bedenin üst kısmı yükseltilmelidir. Soğuk ve nemli bezler, boyun üzere beden bölgelerinin soğutulmasına yardımcı olabilir. Ayrıyeten su istikrarını olağana döndürmek için bu durumdan etkilenenler, şuurları yerindeyken bol bol su içmelidir. Uzmanlara nazaran çok terleme, çok sıcak günlerde iki litreye kadar ek sıvı kaybına yol açabilir.
Semptomlar azalana kadar yatak istirahati gerekir.
Önemli: Daha makûs durumlarda şiddetli kusma, baş karışıklığı ve hatta şuur kaybı meydana gelebilir. Bu üzere durumlarda katiyen bir doktora görünmek gerekir.
Sıcak çarpması (hipertermi) nedir?
Güneş çarpması ve sıcak çarpması tabirleri sıklıkla birbirine karıştırılır. Beden ısısının çok yükselmesini tabir eden sıcak çarpması (hipertermi), güneş çarpmasından daha tehlikelidir. Sıcak çarpması, örneğin sıcak bir ortamda fizikî olarak çok efor sarf edilmesiyle tetiklenir.
Dışarıdaki yüksek sıcaklıklar nedeniyle beden, salabileceğinden daha fazla ısı emer. Beden ısısı 10 ila 15 dakika içinde 41 dereceye kadar yükselebilir. Bu akut çok ısınma, bedende iltihabi bir tepkiye yol açar.
Vücudun sıcaklık düzenleme sistemi devre dışı kalabilir, böylelikle ter üretimi başarısız olur. Isı birikimi meydana gelir.
Halk ortasında “sıcak basması” da denilen sıcak çarpması, hayatı tehdit edebilir. Belirtiler ortasında şuur kaybı, baş ağrısı, baş dönmesi ve uyuşukluk yer alır. Ayrıyeten titreme nöbetleri, kusma, ishal ve düşük tansiyon da görülebilir. Sıcak çarpması bir ila altı saat içinde gelişir ve tedbir alınmazsa 24 saatten kısa müddette mevte yol açabilir.
Yaşlılarda, kronik hastalığı olan şahıslarda ve çocuklarda sıcak çarpması çoklukla yüksek sıcaklıklar ile önemli sıvı ve elektrolit eksikliklerinin bir ortaya gelmesiyle oluşur. Sağlıklı yetişkinlerde, spor yapmak yahut açık havada çalışmak üzere çok fazla fizikî efor sarf etmek çoklukla sıcak çarpmasına yol açar.
Sıcak çarpması durumunda ne yapmalı?
İlk belirtilerde derhal ambulans çağrılmalı ya da hasta, acil servise götürülmeli. Beden mümkün olduğunca çabuk soğutulmalıdır. Etkilenen şahıslar serin bir yere götürülmeli ve mümkünse sıvı verilmelidir. Fazla giysiler çıkarılmalıdır.
Bilinci yerinde değilse lakin olağan nefes alıyorsa, tıbbî müdahale yapılana kadar kişi sabit yan duruma yatırılmalıdır. Sistemli teneffüs ve şuur, tertipli olarak denetim edilmelidir. Kişi olağan nefes almıyorsa yapay teneffüs yapılmalı ve başka ilkyardım tedbirlerine başvurulmalıdır.
Güneş çarpması ve sıcak çarpmasından kaçının
Aşırı sıcaklıklarda,vücudumuzun kendi ısı düzenlemesi süratle üst sonlara ulaşır. Buna ek olarak, yaşlı beşerler ekseriyetle çok az su içerler. Sonuç olarak, beden gereğince ter üretemez ve bu da bedenin kendi kendine soğumasını zorlaştırır.
Çoğu durumda, bir tabip çağırmak tavsiye edilir ve en inançlı yoldur.
Güneş çarpmasından ve sıcak çarpmasından kaçınmanın en güzel ve kolay yolu: Çok fazla güneşe çıkmayın, başınızı açık renkli bir şapka ile koruyun, mümkünse çok sıcağa maruz kalmaktan kaçının ve bol ölçüde sıvı tüketin. Unutmayın! Bir yetişkinin, olağan tüketimine ek olarak sıcak günlerde en az yarım litre daha suya gereksinimi vardır.
