Başak Işık GÖKÇAM
Akdeniz’de yüzlerce tipe konut sahipli yapan deniz çayırları, kıyı balıkçılığından elde edilen su eserlerinin yüzde 80’ine yuva oluyor. Birincil üretici vazifesiyle çok fazla organik husus üreten deniz çayırları, ayrıyeten her m2 için günde 10 litreden fazla da oksijen oluşumu sağlar.
Ekolojik katkısının yanı sıra güçlü akıntı ve dalga şiddetini de azaltmaya yarayan deniz çayırları, birçok balık ve eklem bacaklıların da üremesi için habitat vazifesi üstlenir. Gezegenin ve denizlerin geleceği için büyük bir kıymete sahip olan deniz çayırlarının kaybolmasın, kirlilik, besin tuzundaki artış, liman inşaatı üzere birçok neden yatar.
Bu nedenlerden birisi de teknelerin çapa atarken tabandaki sürtmesi ve bu nedenle deniz çayırlarının köklerinin sökülerek ziyan görmesidir. Balık çeşitliliği ile bilinen Akdeniz’de deniz çayırlarını korumak için harekete geçen WWF Türkiye ve HSBC, ‘Akdeniz’de Nefes Programı’ ile denizdeki çeşitliliği korumak için kolları sıvadı.
Program kapsamında Kaş’ta 5 ton tartısında 100 ekolojik şamandıra atılarak, deniz ekosisteminin korunması hedefleniyor. Programa ait açıklama yapan WWF Türkiye İdare Şurası Lideri Nafiz Karadere, “Doğal Hayatı Muhafaza Vakfı olarak 20 yılı aşkın müddettir Kaş-Kekova Özel Etraf Bölgesi’nde bedelli bilim danışmanlarımız, mahallî paydaşlarımız ve karar vericilerle birlikte çalışıyoruz.
2012 yılı itibariyle tamamlanan Kaş-Kekova İdare Planı çerçevesinde öngörülen adımların en değerlilerinden biri deniz çayırlarının korunması gayesiyle tonoz ve şamandıra sistemlerinin geliştirilmesiydi. Lakin deniz çayırlarının bulunduğu alanlar bilhassa turizm bölgelerinde tekneler tarafından da ağır olarak kullanılıyor; denize demir atan teknelerin çapaları deniz çayırlarını parçalayarak yok olmalarına neden oluyor” dedi.
“Güç birliği kuruldu”
Deniz çayırlarının yakın gelecekte yok olmasını önlemenin tek yolunun, demirlemenin ivedilikle durdurulması ve Kaş-Kekova Deniz Muhafaza Alanı’nda denizel tipler için doğal resif fonksiyonu de üstlenen ekolojik şamandıra sisteminin kurulması olduğuna dikkat çeken Nafiz Karadere, “Tonoz ve şamandıra sisteminin konseyimi karmaşık ve meşakkatli bir süreç olduğu için lakin yüksek bir motivasyon ve güç birliği ile başarılabilirdi.
Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarım İlçe Müdürlüğü’nün teknik öncülüğünde Kaş kaymakamlığı liderliğinde, HSBC’nin çok kıymetli finansal, WWF Türkiye’nin teknik dayanaklarıyla mahallî güç birliği kurularak 2022 itibariyle yola çıkıldı.
Bilimsel çalışmalar, teknik tahlillerle belirlenen noktalara yerleştirilecek şamandıralar bir yandan turizm teknelerinin ve küçük ölçekli balıkçıların faaliyetlerini sürdürmesine müsaade verirken bir yanda deniz çayırlarının ve taban ömrün korunmasına yardımcı olacaktı.
Bugün, yakın vakit öncesine kadar hayal üzere görünen bu senaryo gerçek oldu. Ve bugün Cumhuriyetimizin 100. yılında “Akdeniz’e Nefes Programı” kapsamında 100 ekolojik şamandıra ile Kaş’a nefes olmak üzere bir aradayız” sözlerinde bulundu.
“İklim gayreti küme stratejimizin ana bileşeni oldu”
Programa ait konuşan HSBC Genel Müdürü Selim Kervancı da, “WWF-Türkiye, bakanlıklar ve mahallî idareyle iş birliği içinde bu iklim krizinin önüne geçmek için Akdeniz’e Nefes – Deniz Çayırları projesini hayata geçirdik. Şamandıra sistemimiz deniz çayırlarına, deniz çayırları da göz bebeğimiz Akdenizimiz’e nefes olacak” dedi.
“Yaşatmamız ve müdafaamız gerekiyor”
Kaş Belediye Lideri Memnun Ulutaş ise “Kaş Akdeniz’e Nefes Projesi küçük çaplı gözükse de çok büyük ölçekte yarar sağlıyor. Kaş, dalış turizmi ve çeşitliliği nedeniyle ekonomik açıdan da değerli. Bu nedenle ömür alanlarını doğal bir halde yaşatmamız ve muhafazamız gerekiyor” diye konuştu.
Akdeniz’deki tiplerin yüzde 20’sinin yuvası
Deniz çayırları, Kaş’ın nefes alabilmesi için de büyük kıymete sahip. Deniz çayırları içinde kıymetli ve kritik çeşitlerden biri olan Posidonia oceanica, sıfırkırk metre derinliklerde yetişiyor ve Akdeniz Havzasında 2,5 ila 5 milyon hektarlık bir alanı kapladığı kestirim ediliyor. 2015 yılında yapılan bir çalışmada yalnızca Akdeniz’de yaşayan Posidonia oceanica’nın 25 ekosistem hizmeti sağladığı tespit edilirken bölgedeki varlığı, insan nüfusu için birçok yarar sağlıyor.
Denizlerin yalnızca yüzde 4’ü korunuyor
Akdeniz’deki sıcaklığın global ortalamadan yüzde 20 daha süratli arttığını belirten Nafiz Karadere, “İnsanlık tarihinde birinci kere bir deniz karakter değiştiriyor. Akdeniz tropikleşiyor. Denizlerimiz ve insanlık, çok avlanma, kirlilik ve iklim değişikliği sebebiyle önemli bir tehlike altında. Öte yandan denizlerin yalnızca yüzde 4’ü müdafaa altında. Gelinen nokta bize dünyanın neredeyse dörtte üçünü kaplayan denizlere bakış açımızı değiştirme vaktinin geldiğini hatırlatıyor” diye ekledi.
