Türkiye Makina Federasyonu (MAKFED) İdare Şurası Lideri Adnan Dalgakıran, orta vadeli programdaki (OVP) uyumsuzluklara dikkat çekerek “Yüzde 4-4.5’luk büyüme maksadı var. Hem bu türlü bir büyüme hem de yüksek enflasyonla gayret mümkün olmaz. Programda ithalatın artış suratı ihracatın altında kalıyor. Mevcut haliyle bu türlü bir şey olması mümkün değil. Zira Türkiye endüstrisi hammade ve güçte dışarıya bağımlı” diye konuştu.
İş dünyası örgütlerinin içerideki yüksek faiz, enflasyon, sakinlik ortamına ilaveten dış dünyadan gelen tehditleri göremediğine işaret eden Adnan Dalgakıran ile yeni OVP ve makine bölümünü konuştuk.
OVP’yi iş dünyası açısından nasıl değerlendiriyorsunuz, tatmin edici geldi mi?
Pek çok OVP gördük şimdiye kadar. Ne kadarı gayeye ulaşmış bakmak gerekiyor. Sıkıntılar varken bunları acı reçete olmadan çözmek mümkün olmuyor. Bugüne kadar iktisatta meydana getirdiğimiz hasarları gidermek için bir kadro bedeller ödemek zorunda kalıyor bu toplum.
OVP’de dikkatimi çeken şey şu; yüzde 4-4.5’luk büyüme maksadı var. Hem bu türlü bir büyüme hem de yüksek enflasyonla gayret mümkün olur mu, ki ben bu türlü bir modelleme bilmiyorum. Programda ithalatın artış suratı ihracatın altında kalıyor. Bu nasıl olacak bilmiyorum. Mevcut haliyle bu türlü bir şey olması mümkün değil. Zira üretim ve orta malda, güçte dışarıya bağımlıyız. Hem enflasyonu hem ithalatı düşürmemiz mümkün değil. Yüzde 4.5’lik büyümeyle bu olmaz. Şu anda ekonomik olarak da uygun durumda değiliz.
ÇİN AKINI VAR
Peki makine dalı ne durumda?
Makine ihracatı Türkiye’nin ihracat büyümesinden daha süratli bir büyüme kat ediyor. Bölüm küçük küçük işletmelerden oluşuyor. Karşımızda önemli ve inanılmaz bir Çin akını var. Her alanda vahim bir Çin malları rekabeti var. Bu türlü bir ortama Türk sanayicisi olarak çok fireler veririz. Çok önemli muhafaza duvarları oluşturulmaya çalışılıyor. Bu da ticaretin küreselleşmesinin ağır yara almasına neden olacak.
Bahsettiğiniz fireler ne vakit verilir?
Gelecek 10 yılda bu gerçekleşecek. Her yıl artan halde bu baskıyı hissedeceğiz. Çin Avrupa’da önemli şirket satın almaları yapıyor. Çin şu anda Türkiye’yi yalnızca mal satmak olarak görüyor ya da kamu ihalelerine girmeye çalışıyor.
Finansmana ulaşım konusunda kahırlar sürüyor mu?
Şu anda kredi muslukları açılıyor fakat artık faizler yüksek. Bu faizlerle iş yapmak epeyce sıkıntı. Almanya’daki rakibimiz yüzde 4 faizle borçlanırken, bizim üreticimiz yüzde 40-50 faizle kredi kullanıyor. Çin’deki yüzde 3 ile borçlanıyor. Bu sürdürülebilir bir durum değil. O nedenle Türkiye’nin acilen enflasyonu aşağıya çekmesi ve finansmana ulaşımı kolaylaştırması gerekiyor.
Türkiye yakın geçmişte kaynaklarını 20 yıl vadeli konuta yönlendirdi. Bu vadelerde krediler sanayi kesimine tahsis edilseydi artık Türkiye iktisadı farklı yerde olurdu. Artık bunun faturasını daima bir arada ödemek durumundayız. Faiz oranları düşükken de kimse krediye ulaşamıyordu.
MAKİNEDE SİPARİŞLER DÜŞÜYOR
Yurtiçinde şayet makine satışları yüksekse demek ki iktisatta çarklar dönüyordur. Nasıl şu an satışlar?
İç pazarda makine dalında siparişler düşüyor. İhracattaki durumu müdafaaya çalışıyoruz. İhracatımızın yüzde 50’den fazlası Avrupa pazarına. Orada da bir ölçü düşme ihtimali var. İç piyasada faizlerin yüksek düzeye ulaşmasıyla daha durağan bir süreç göreceğiz.
Şu an firmalardan gelen en ağır şikâyetler neyle ilgili?
Finansman ve Çin. Fason üretimler yapıyoruz. Kâr marjlarımız da düşük. Dövizin bedeli enflasyonun altında kalınca içerideki girdi maliyetleri artıyor. Bu durum ihracatçıyı para kazanamaz hale getiriyor.
TEHLİKENİN FARKINDA DEĞİLLER
Sosyal medya hesabınızda “İş dünyası ayakta uyuyor” dediniz, ikazınız neye? İş dünyası neyi fark etmiyor?
Benim eleştirim iş dünyası örgütlerine. Önemli kaynakları olan iş dünyası örgütleri var. Etraflarında toplumsal bir güvenirlik oluşturamıyorlar. Kurumların kendi stratejileri yok. Daima orta yolu bulmak için çalışıyorlar. Halbuki Türkiye’nin bir dönüşüme muhtaçlığı var. Yalnızca mevcut durumlarının sürdürülebilirliği üzerine heyeti bir sistemle çalışıyorlar. Şirketlerimiz verimli değil. Entelektüel bir sermaye oluşmuyor. İş dünyası örgütleri havanda su dövüyor. Yaklaşan hatta burnunun tabanına gelen hiçbir tehlikeyi göremiyor. İçerideki yüksek faiz, enflasyon, sakinlik ortamına ilaveten dış dünyadan gelen tehditleri ya göremiyor ya da görmek istemiyor. En büyük tehdit ölçek iktisadının rüzgârını da ardına almış Çin sanayisi. 10 yıl içerisinde bu iktisat ile baş edebilecek çok az sanayicimiz kalır. Dünya kendi nüfusunu nasıl çok daha nitelikli hale getirebileceğini konuşurken biz okumuş vasıfsız yetiştiren sistemimizi yenileyemiyoruz. Yetişmiş nitelikli çalışanlarımızı yurtdışına kaptırıyoruz. Kimse şu tehlikeyi görmüyor; nitelikli çalışanı yurdışına kaptırırsak büsbütün ucuz işgücüne dayalı muhakkak bir ulusal gelir düzeyinde çakılır kalırız.
Sektörünüz için gelecek periyotta gördüğünüz ana riskler hangileri?
En büyük risk Çin. Türkiye yakın vakitte Çin’e karşı kendini korumak için daha fazla gümrük duvarı örecektir. Şu noktada sonra bizim kendi imkânlarımızla
yeni yatırım yapma talihimiz yok. Artık daha fazla Uzakdoğulu yatırımcıyı Türkiye’ye çekmek gerekiyor. Artık ölçek ekonomilerde büyük şirketler daha avantajlı hale geliyor. Şirketlerin büyümesi birleşmesi gerekiyor. Yoksa ileriye taşıyamayız başarılı olamayız. Bilhassa küçük ve orta ölçekli işletmelerin canı çok yanacak.
PLAN YAPMAK ZOR
Sizin dalda kaç işletme var?
22 bin civarında işletme var. Almanya’da 300 milyar dolarlık makine ihracatını 6 bin firma yapıyor. Bu yıl bizde 27-28 milyar ihracat yaparız diyoruz bu ihracatı ise 12-13 bin firma yapıyor. Biz sıkıntılı olan yere hiç bakmıyoruz ya da sorunu küçük pansumanlarla küçük güzelleştirmelerle çözme yoluna gidiyoruz. Dalda 250 bin civarında kişi çalışıyor. Firmaların sermaye yapıları zayıf. Eğitim sisteminden başlayarak değiştirmek gerekiyor.
Kur, enflasyon öngörüleriniz neler, kurun geldiği düzey ihracatçıyı şad ediyor mu?
Gelecek yıllarla ilgili öngörülerinde bulunmak plan yapmak kolay iş değil. Öngörüler artık 15 güne kadar iniyor. Halbuki iktisat inanç üzerine heyeti ve gelecek 5-10 yılda ne olacak öngörmek gerekiyor. Şu anda tecrübeli bir iktisat ekonomi idaresi var lakin yeniden de gitarın telleri tıpkı akorda sahip olmalı.
