Zatürre (pnömoni) çoğunlukla bakteri yahut virüslerin nadiren de mantarların neden olduğu bir akut teneffüs yolu enfeksiyonu halidir.
ZATÜRRE NEDİR?
Ülkemizde de ne yazık ki enfeksiyon kaynaklı vefatlar ortasında zatürre birinci sırada yer almaktadır. Zatürre kıymetli bir sıhhat sıkıntısıdır. Bu kıymetli sıhhat meselesine dikkat çekmek, hastalıktan korunmak, tedavinin nizamlı kullanılmasını sağlamak ve riskli kümeler için aşılanmanın kıymetini vurgulamak için Dünya Sıhhat Örgütü 2009 yılında, 12 Kasım gününü dünya zatürre günü ilan etmiştir.
ZATÜRRE KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Zatürre her yaştan beşerde görülmekle birlikte, 5 yaş altı çocuklar ve evvelce kronik rahatsızlıkları olan yaşlı yetişkinler (>65 yaş) ile bağışıklık sistemi sıkıntıları olan hassas bireylerde daha sık görülür. Bununla birlikte:
İleri yaş,
Kronik hastalık varlığı,
Bağışıklık sistemi hastalıkları ve bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanımı,
Aşırı sigara ve alkol kullanımı,
Uzun periyodik hastane yatışları,
Yutma bozuklukları ve kusma,
Kalabalık ömür ve kronik kimyasal maruziyeti zatürre gelişimi için tanımlanmış risk faktörleridir.
Hastanın bağışıklık reaksiyonu önemli
Hastalık hafif seyirli klinik tablolarla seyredebildiği üzere ömrü tehdit eden klinik tablolara da yol açabilir. Hastalığın seyri büyük ölçüde uygun tedavi ile birlikte hastanın bağışıklık reaksiyonuna bağlıdır. Bilhassa 65 yaş üzeri kronik hastalığı olanlarda (kronik kalp hastalıkları, kronik akciğer hastalıkları, inme, kronik böbrek hastalıkları, diyabet vb) hastalığın ağır seyretme riski ve hastalığa bağlı vefat riski daha yüksektir.
ZATÜRRE TANISI NASIL KONULUR?
Zatürre hastaları sıklıkla solunumsal ve sistemik semptomlarla başvururlar. En sık görülen semptomlar ateş, öksürük (kuru yahut balgamlı), nefes darlığı ve batar biçimde göğüs ağrısıdır. Bunun yanında halsizlik, yorgunluk, kas ağrıları ve bulantı da görülebilir. Zatürre tanısı klinik ve radyolojik bulgulara dayanır. Uygun semptom ve fizik muayene bulguları olan hastalarda akciğer grafisinde yahut tomografide infiltrasyonların gösterilmesi tanıyı doğrular. Akciğerdeki infiltrasyonların gösterilmesinde akciğer grafisinin yetersiz kalması durumunda akciğer tomografisi daha detaylı bir kıymetlendirme yapılmasını sağlar.
Tanıda zatürre etkeninin tanımlanması uygulanacak antimikrobiyal tedavinin düzenlenmesinde kıymetli bir yere sahiptir lakin birçok vakit etkenin ortaya konması mümkün olmamaktadır. Bu nedenle genel olarak antimikrobiyal tedavi, muhtemel mikrobiyal etkenler göz önüne alınarak ampirik (etkeni bilmeden) olarak başlanır ve etken izole edildiğinde buna yönelik antimikrobiyal tedavide düzenleme yapılır. Tedavide en değerli nokta planlanan antimikrobiyal tedavinin tertipli olarak belirlenen mühlet boyunca kullanılmasıdır. Yetişkinlerde ekseriyetle uygun antimikrobiyal tedavi ile zatürre büyük oranda akciğerde dokusunda hasar (sekel )bırakmadan güzelleşir. Gecikmiş ve yetersiz antimikrobiyal tedavi ampiyem (akciğer zarları ortasında enfekte sıvı toplanması), akciğer dokusunda kalıcı hasar oluşumu (sekel) üzere sonuçların yanı sıra teneffüs yetmezliği ve vefatla de sonuçlanabilir.
ZATÜRREDEN NASIL KORUNULUR?
Zatürreden korunmanın en değerli basamaklarını kişinin öz hijyenine dikkat etmesi, bağışıklık sistemini korumak ve zatürre oluşumunu kolaylaştıran risk faktörlerinden uzaklaşmak oluşturur.
Ortam hijyeninin sağlanması, gerilimden kaçınma, istikrarlı beslenme, uyku sisteminin sağlanması, alkol ve sigara içmemek ve kronik hastalıkların tertipli takip ve tedavisi de yeniden kıymetlidir.
Kronik hastalığı olan yaşlı bireyler başta olmak üzere kapalı, havasız ve kalabalık ortamlardan mümkün epeyce kaçınmak ve bu ortamlarda maske kullanımı korunmada kıymetli bir faktördür.
ZATÜRRE AŞISI OLUNMALI MI?
İnfluenza’nın (grip virüsü) hem kendisinin zatürre oluşturabilmesi hem de ikincil olarak bakteriyel zatürrelere yer oluşturması nedeniyle grip aşılarının yapılması korunmada değerli bir yer teşkil etmektedir. Günümüzde 6 aydan küçük bebekler dışında tüm bireylere yıllık rutin grip aşısı yapılması önerilmektedir.
Zatürre aşısı, zatürrenin en sık etkeni olan Streptococcus pneumoniae’ya karşı geliştirilmiş bir aşıdır. Münasebetiyle tüm mikroorganizmalara karşı tesirli değildir. Zatürre aşısısının 65 yaş üzeri tüm yetişkinler ile 19 yaş üzeri ek hastalığı olan (BOS kaçağı, kohlear implant, diabetes mellitus, alkolizm, siroz, kronik böbrek yetmezliği (KBY), kronik akciğer hastalığı, kronik kalp hastalıkları, obezite; erişkinde: BMI ?40, bağışıklık sistem bozukluğu olanlar) tüm bireylere yapılması önerilmektedir.
